ترغیب دانش آموزان مدرسه به سمت مطالعه در جهت ارتقاء سطح علمی و درسی دانش آموزان و جلوگیری از افت تحصیلی

چکیده

یکی از ضرورت‌های نظام آموزشی، موفقیت در ادامه و گسترش مهارت‌های لازم تحصیلی در دانش آموزان است. یک راه برای دستیابی به عملکرد بهتر در آموزشگاه، استفاده از روش‌ها و فنون مطالعه ویادگیری است. دو عنصر اساسی معلم و دانش آموز در امر آموزشی و یادگیری وجود دارد و یادگیری مستلزم تعامل فعال و مؤثر بین این دو عنصر می‌باشد. تاکنون در مورد راهبردهای آموزشی و روش‌های تدریس معلم تحقیقات خوبی صورت گرفته است و معلمان در دوره‌های مختلف با روش‌ها و راهبردهای آموزشی آشنا می‌شوند ولی به عنصر اساسی دیگر فرایند آموزش ویادگیری یعنی دانش آموز وروشها و راهبردهای یادگیری او توجه چندانی صورت نگرفته است.

امروزه جلوگیری از افت تحصیلی دانش آموزان و کمک به ارتقای عملکرد تحصیلی آنان به عنوان یک اصل مهم در نظام آموزشی هر جامعه مورد نظر است. استفاده از راهبردهای یادگیری بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان تأثیر می‌گذارد. یک دانش آموز همانگونه که نیازمند یادگیری خواندن، نوشتن و حساب کردن است، باید نحوه مطالعه و یادگیری را نیز بیاموزد. در واقع اساس منطقی آموزش بر این اصل استوار است که به دانش آموزان یاد بدهیم چگونه یاد بگیرند، چگونه به خاطر بسپارند و چگونه مساله حل کنند. پس بر آن شدن تا راهبردهای یادگیری را به دانش آموزان آموزش داده و به بررسی نتایج آن بر روند تحصیلی آنان بپردازم و به برگزاری جلسات کارگاهی و آموزش این روش‌ها به دانش آموزان پرداخته و شاهد نتایج جالب توجهی شدم.

واژگان کلیدی: مطالعه – یادگیری – افت تحصیلی – دانش آموز

مقدمه

مطالعه، همانند هر کار دیگر نیازمند استفاده از روش درست است، رشد و شکوفایی اندیشه، توانائی‌ها و فرهنگ هر انسان به کمیّت و کیفیت مطالعه او بستگی دارد. یکی از دلایل افت تحصیلی برخی از دانش آموزان این است که شیوه مطالعه آن‌ها بر طبق روش‌ها و اصول صحیح مطالعه نیست. رعایت نکردن اصول مطالعه موجب پایین آمدن کارآیی و تضعیف روحیه، کاهش اعتماد به نفس، خستگی و دلزدگی از مطالعه می‌شود.

 واقعیت این است که در دنیای امروز که عصر اطلاعات و نبرد اندیشه‌هاست و انسان با انبوه اطلاعات مواجه است، نمی‌توان با همان روش‌های قدیمی به پیش رفت، در دنیای امروز مطالعه، ضرورت پیشرفت است. آنچه اهمیّت یادگیری را آشکار می‌سازد مسأله تطابق و سازگاری است و هر کس که استعداد یادگیری بیشتری دارد و می‌تواند به خوبی آن را به کار بندد بیشتر می‌تواند با محیط خود سازگاری داشته باشد.

 اینجانب طیبه پیرتاج، دارای مدرک لیسانس، مدت 18 سال و 6 ماه است که در خدمت آموزش و پرورش می‌باشم. پژوهش حاضر مربوط به مجتمع امام هادی (ع) روستای مهدی آباد واقع در شهرستان علی آبادکتول می‌باشد.

 در طی این سال‌ها و کار کردن با دانش آموزان متوجه شده‌ام که برخی از دانش آموزان هنوز شیوه‌های صحیح مطالعه و یادگیری و استفاده درست از تکنیک‌های یادگیری را نمی‌دانند و این مسئله سبب افت تحصیلی آنان گردیده است. با توجه به این موضوع بر آن شدم تا دلایل افت تحصیلی دانش آموزان کلاس منتخب را بررسی نموده و روش‌هایی را برای کاهش آن در پیش گیرم.

 پس از بررسی متوجه شدم بیشتر آنان از تکنیک‌ها و روش‌های یادگیری بی اطلاع هستند و یا اگر اطلاعاتی در این زمینه دارند به درستی از آن استفاده نمی‌کنند، سپس بر آن شدم تا با آموزش روش‌های صحیح یادگیری و اصول برنامه ریزی برای مطالعه، زمینه را برای پیشرفت تحصیلی آنان فراهم سازم

بیان مسئله

من دو سال است که بعنوان معاون آموزشی در مجتمع امام هادی (ع) مشغول به کار هستم. در طی این دو سال همواره مساله ای که بسیار به چشم می‌آمد، مساله افت تحصیلی دانش آموزان این مجتمع بود. این مسأله و دیدگاهی که در بین همکاران و خانواده‌ها در خصوص این موضوع وجود داشت، مرا بر آن داشت تا با دقت بیشتر روی این موضوع کار کنم.

بدین منظور تلاش کردم تا یک کلاس را بعنوان نمونه انتخاب کرده تا برنامه‌ها واقدامات لازم در این خصوص را آغاز کنم. با مراجعه به پرونده تحصیلی و تربیتی دانش آموزان و لیست نمرات دبیران و انجام جلسات اولیه فردی تلاش کردم تا با وضعیت فردی، خانوادگی و برنامه مطالعه آنان بیشتر آشنا شوم.

پس از این اقدامات متوجه شدم که اغلب این دانش آموزان دارای برنامه خاصی برای مطالعه روزانه نیستند و حداکثر زمانی که برای مطالعه در نظر می‌گیرند چیزی حدود یک یا یک ساعت و نیم در طول روز است که با توجه به حجم دروس دوره مجتمع و فشردگی مطالب زمان مناسبی به نظر نمی‌رسید و همچنین همه دروس را تقریباً با یک شیوه و روش مطالعه می‌کردند که بازده چندانی نداشت و مؤثر نبود. و لازم بود تا هم شیوه‌های صحیح مطالعه دروس مختلف و هم روش استفاده درست از زمان را برای آنان تبیین کرده و بیان نمایم تا بتواند در پایان سال تغییری در وضعیت تحصیلی این دانش آموزان ایجاد کرده و از میزان افت تحصیلی آنان بکاهد.

کلید واژه‌ها

مطالعه:

عبارتست از فهمیدن و درک مطلب خواندنی بدون کمک دیگران. بهترین وجامع ترین تعریفی که از یادگیری وجود دارد، تعریفی است که هیلگارد ارائه کرده: «یادگیری تغییر نسبتاً پایدار در رفتار بالقوه یادگیرنده است، مشروط بر آنکه بر اثر تجربه این تغییر ایجاد شود». گانیه نیز یادگیری را اینگونه تعریف می‌کند: «یادگیری عبارتست از تغییری که در توانایی انسان ایجاد می‌شود و برای مدّتی باقی می‌ماند و نمی‌توان آن را به سادگی به فرایند رشد نسبت داد.» امروزه جلوگیری از افت تحصیلی دانش آموزان و کمک به ارتقای عملکرد تحصیلی آنان بعنوان یک اصل مهم در نظام آموزشی هر جامعه مد نظر است. روش‌های مؤثر یادگیری به هر فعالیتی اطلاق می‌شود که به وسیله آن دانش آموز بتواند یادگیری خود را افزایش دهد.

افت تحصیلی:

معنای لغوی افت عبارت است از کمبود، کمی، کم و کاست و نقصان. لذا افت تحصیلی به معنای کمبود و نقصان در فرآیند تحصیل است. یا به معنای تحت اللفظی آن سنجش علل آمار تجدیدی و مردودی دانش آموزان است.

افت تحصیلی کاهش عملکرد دانش آموز از رضایت بخش به نامطلوب است،  اگر بین استعداد بالقوه و بالفعل دانش آموزی فاصله ای ایجاد شود، از آن به عنوان افت تحصیلی یاد می‌شود و بهترین شاخص در این زمینه مقایسه عملکرد قبلی و فعلی است. گاهی  افت تحصیلی فراتر از اعدادی است که ذکر می‌شود،  گاهی اوقات با این که دانش آموز قبول می‌شود و به پایه بالاتر راه می‌یابد اما آموزش، کیفیت لازم را ندارد و دانش آموز از نظر سطح دانش و معلومات پایین است و در این خصوص می‌توان از افت پنهان نام برد.

افت تحصیلی کاهش نسبی فعالیت درسی و مطالعه یک دانش آموز در یک دوره نسبی  در مقایسه با دوره نسبی قبل از آن کسی که طی سه ماه نمرات در حد 15 داشته اما در دو هفته اخیر در تمامی یا تعدادی از دروس نمرات حدود 12 کسب کرده، می گوییم در حال حاضر نسبت به سه ماه پیش افت تحصیلی دارد. منظور از آوردن کلمه نسبی این است که افت تحصیلی تنها شامل دانش آموزان ضعیف نبوده حتی کسی که چند ماه پیش نمرات حدود 18 داشته اگر در حال حاضر نمرات حدود 16 کسب می‌کند، دو نمره نسبت به دوره قبل افت دارد.